DREWNO KONSTRUKCYJNE

Kto może produkować więźbę dachową z drewna klasy C30?

1. Aktualizacja (2018) w związku ze zmianą przepisów i ostatecznym wycofaniem normy PN-B-03150.
2. Aktualizacja (2019) w związku z wydaniem przez PKN normy PN-EN 14081-1:2016-03.

Według obowiązujących przepisów tartak, który chce produkować i sprzedawać drewno konstrukcyjne musi najpierw uzyskać prawo do znakowania go znakiem CE. Tartaki bez prawa do znakowania drewna konstrukcyjnego znakiem CE, a produkujące np. więźbę dachową, łamią ustawę o wyrobach budowlanych i narażają się na poważne konsekwencje finansowe ze strony Nadzoru Budowlanego.

Co to jest to „drewno konstrukcyjne”?

Polski Komitet Normalizacyjny wprowadził nową normę PN-EN 1995-1-1 „Eurokod 5. Projektowanie konstrukcji drewnianych. Część 1-1: Postanowienia ogólne. Reguły ogólne i reguły dotyczące budynków”, która w załączniku krajowym NA mówi, że drewno konstrukcyjne ma co najmniej 22 mm grubości, powierzchnię przekroju poprzecznego co najmniej 2000mm² i jest wykorzystane w nośnych konstrukcjach drewnianych. 

Powyższa norma, która jest do obowiązkowego stosowania, została przywołane w załączniku nr 1 do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 14 listopada 2017r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2017 poz. 2285) - obowiązuje od 01.01.2018r.

Przepisy regulujące zasady produkcji i wprowadzania do obrotu drewna konstrukcyjnego.

Każdy wyrób budowlany, w tym drewno konstrukcyjne, musi być oznakowane znakiem budowlanym lub znakiem CE. Zależy to od statusu dokumentu odniesienia, z którym producent deklaruje zgodność wyrobu. W przypadku drewna konstrukcyjnego jest to norma zharmonizowana PN-EN 14081-1+A1:2011 „Konstrukcje drewniane. Drewno konstrukcyjne o przekroju prostokątnym sortowane wytrzymałościowo. Część 1: Wymagania ogólne”. To uregulowanie pozwala znakować drewno konstrukcyjne znakiem CE.

 #######################

Polski Komitet Normalizacyjny opublikował "nową" normę dotyczącą drewna konstrukcyjnego PN-EN 14081-1:2016-03, jednocześnie z sobie tylko znanych powodów wycofał ze swojego katalogu obowiązującą normę zharmonizowaną PN-EN 14081-1+A1:2011.

Na dzień dzisiejszy, tj. 08.01.2019 roku tylko spełnienie wymagań normy PN-EN 14081-1+A1:2011 jest podstawą oznakowania wyrobu znakiem CE. I na tę normę należy się powoływać deklarując właściwości użytkowe i oznakowując drewno konstrukcyjne.

Link do aktualnego katalogu obowiązujących norm zharmonizowanych:

https://www.itb.pl/normy-zharmonizowane/

########################

Ta sama norma obejmuje drewno konstrukcyjne systemem oceny zgodności 2+. Przedsiębiorca, który chce produkować wyroby objęte tym systemem oceny zgodności jest zobowiązany przed rozpoczęciem produkcji opracować i opisać w „księdze jakości” system Zakładowej Kontroli Produkcji (ZKP), a następnie podać go obowiązkowej certyfikacji w niezależnej akredytowanej jednostce certyfikującej. Jednostka certyfikująca zgodnie z przepisami jest obowiązana objąć nadzorem zakład, któremu udzieliła certyfikacji i przeprowadzać w nim regularnie (nie rzadziej niż 1x w roku) inspekcje w celu potwierdzenia spełniania wymagań ZKP.

Ponadto przed wprowadzenie drewna konstrukcyjnego do obrotu producent powinien wykonać wstępne badania typu wyrobu w celu potwierdzenia, że posiada on deklarowane właściwości. Badania można wykonać poprzez ich zlecenie do laboratorium mającego odpowiednie wyposażenie badawcze lub wykonać je samodzielnie na podstawie posiadanych umiejętność i dostępnych danych zawartych w obowiązujących normach.

Po uzyskaniu certyfikatu systemu ZKP i przeprowadzeniu wstępnych badań typu zakład może wystawić deklaracje właściwości użytkowych (patrz: Załącznik nr III Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 roku ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG - tzw. CPR z późniejszymi zmianami) i od tego momentu legalnie znakować wyroby znakiem CE i sprzedawać na wszystkich rynkach UE.

Wymagania systemu Zakładowej Kontroli Produkcji.

Cytowana wyżej norma PN-EN 14081-1+A1:2011 w rozdziale 6.3 podaje wymagania jakie powinien spełniać system ZKP. System powinien opisywać wszystkie etapy (procesy) produkcji drewna konstrukcyjnego od przyjęcia zamówienia od klienta, poprzez zakup surowca i przyjęcie jego dostawy, przetwarzanie drewna, ocenę i pomiary wyrobów na wszystkich etapach produkcji w celu potwierdzenia, że posiadają cechy wyspecyfikowane w zamówieniu, aż po ich oznakowanie i wydanie klientowi. Wszystkie etapy produkcji każdej partii produkcyjnej muszą być dokumentowane. Zapisy opisujące wyprodukowane wyroby zakład powinien przechowywać przez 10 lat po zaprzestaniu produkcji.

Sortowanie wytrzymałościowe drewna metodą wizualną

Jednym z warunków uzyskania certyfikatu systemu ZKP jest posiadanie rzeczywistej umiejętności sortowania wytrzymałościowego drewna jedną z 2 metod: mechaniczną lub wizualną. W praktyce stosowana jest tylko metoda wizualna. Zasady sortowania drewna konstrukcyjnego i nadawania klas sortowniczych zawarte są w normie PN-D-94021:2013-10P „Tarcica iglasta konstrukcyjna sortowana metodami wytrzymałościowymi”.

Sortowanie wytrzymałościowe drewna polega na oglądzie okiem nieuzbrojonym przetartej sztuki tarcicy i nadaniu jej na podstawie dostrzeżonych cech wpływających na jej wytrzymałość mechaniczną jednej z 3 klas sortowniczych: klasy wyborowej (KW), klasy średniej jakości (KS), klasy niższej jakości (KG). Jeżeli drewna nie można zaklasyfikować do jednej z 3 klas wtedy stanowi „odpad” (drewno, które nie może być wykorzystane jako drewno konstrukcyjne).

Tartak produkujący drewno konstrukcyjne musi zatrudniać pracowników potrafiących prawidłowo nadawać klasy sortownicze.

Klasy sortownicze, a klasy wytrzymałości.

Wytrzymałość mechaniczna drewna została zbadania i opisana w normie PN-EN 338 „Drewno konstrukcyjne. Klasy wytrzymałości”. Według tej normy klasy wytrzymałości drewna konstrukcyjnego podaje się jako rzeczywistą wytrzymałość na zginanie w N/mm² i oznacza się symbolem „C” (np. C20, C30).

Klasę wytrzymałościową drewna projektanci podają w projektach więźb dachowych. Zwykle jest to C30 lub C27 (po aktualizacji przepisów nie ma takiej klasy wytrzymałości !!!). Należy przez to rozumieć, że dokonali oni obliczeń obciążeń poszczególnych elementów więźby i tak dobrali wymiary przekroi poprzecznych, żeby zapewnić trwałość i pełne bezpieczeństwo użytkowania budynku - w wybranej klasie wytrzymałościowej drewna użytego do konstrukcji dachu.

Oczywiście żaden tartak nie będzie wykonywał badań laboratoryjnych i badał, czy wyprodukowane elementy mają odpowiednia klasę wytrzymałościową. Dlatego też została określona zależność między klasą wytrzymałościową, a klasą sortowniczą. W cytowanej poprzednio normie Eurokod 5 (do obowiązkowego stosowania przez projektantów) podano zależność między gatunkiem drewna, klasą sortowniczą i klasą wytrzymałości.

I wszystko byłoby w porządku, gdyby nie „mały” problem:

DREWNO W KLASIE „KW” JEST NIEOSIĄGALNE

Z całej masy drewna dostarczonego z Lasów Państwowych (lub innego źródła) można wysortować po przetarciu 3-6% drewna w klasie KW. Nie zależy to od tartaku – po prostu drewno jest materiałem naturalnym i posiada określone cech swojej budowy wpływające na jego wytrzymałość mechaniczną.

Projektanci narzucają inwestorom klasy wytrzymałościowe drewna C30 (czasami C35), sądząc, że dzięki temu dachy będą wykonane z bardzo dobrego i wytrzymałego materiału. Nic bardziej błędnego! Osiągany efekt jest dokładnie odwrotny. Wyliczenia dla wysokich klas wytrzymałościowych zaniżają wymiary przekrojów poprzecznych elementów więźby, a tartaki robią te elementy z takiego materiału jaki jest dostępny. Efekt końcowy jest opłakany, albo firmy ciesielskie same „poprawiają” wymiary według posiadanego doświadczenia, albo zachowuje się wymiary nominalne i bezpieczeństwo konstrukcji jest wątpliwe. W obu przypadkach rodzi się pytanie: za co zapłacił i klient i czy jest świadomy zagrożeń?

Aktualna praktyka w tym względzie jest zaprzeczeniem wiedzy i sztuki inżynierskiej – projektuje się konstrukcje mające znaczenie dla bezpieczeństwa użytkowania z wyimaginowanych, nieistniejących materiałów; nie uwzględnia właściwości drewna realnie dostępnego na rynku. A wystarczy zaprojektować konstrukcję z drewna klasy C22, C20 lub niższej, każdy tartak (pamiętajmy o CE !) ją wykona bez żadnego problemu z posiadanego surowca. A efekt trwałości i bezpieczeństwa zostanie na pewno osiągnięty.

Odpowiadając na pytanie postawione w tytule:

Więźbę dachową mogą produkować WYŁĄCZNIE tartaki,
który uzyskały prawo do znakowania drewna konstrukcyjnego znakiem CE.

Żaden tartak nie zrealizuje zamówienia na więźbę dachową
z drewna konstrukcyjnego w klasie C30 lub wyższej.

Żaden odpowiedzialny tartak nie przyjmie zamówienia na więźbę dachową
z drewna konstrukcyjnego w klasie C30 lub wyższej.